وقتی صحبت از تاریخ، تمدن و غرور ملی می‌شود، نام خلیج فارس با طنین خاصی در ذهن ایرانیان طنین‌انداز می‌شود. این پهنه آبی زیبا نه فقط یک موقعیت جغرافیایی، بلکه نماد تمدن، فرهنگ و هویت منطقه است.اما بیشتر سؤال هایی که در مورد خلیج فارس مطرح می شود این است که؛ خلیج فارس چند کیلومتر وسعت دارد؟ چند جزیره در آن وجود دارد؟ چگونه شکل گرفته و قدمت آن به چه زمانی بازمی گردد؟
در این مقاله از تریپ گردشگری، با زبانی ساده و دقیق، بر پایه منابع علمی و تاریخی، به همه این پرسش ها پاسخ می‌دهیم.
وسعت خلیج فارس چند کیلومتر است؟
خلیج فارس، یکی از مهم ترین آبراه های جهان، دارای ویژگی های جغرافیایی منحصربه فردی است:
- طول: حدود ۹۰۰ کیلومتر
- عرض متوسط: بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر
- مساحت: حدود ۲۴۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع
این خلیج از تنگه هرمز در شرق تا دهانه رودخانه اروند در غرب امتداد دارد و مرزهای آبی کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان، بحرین، قطر، امارات و عمان را در بر می گیرد.
خلیج فارس چند متر عمق دارد؟
خلیج فارس به‌طور کلی یک پهنه آبی کم‌عمق محسوب می‌شود و عمق آن در مقایسه با اقیانوس‌ها یا دریای عمان نسبتا پایین است.
- میانگین عمق خلیج فارس: حدود ۳۰ تا ۳۵ متر
- بیشینه عمق (بیشترین عمق ثبت‌شده): حدود ۹۰ متر
این بیشترین عمق معمولا در نواحی مرکزی یا نزدیک به تنگه هرمز مشاهده می شود.
دلیل کم عمق بودن خلیج فارس این است که چون از نظر زمین شناسی یک دریای جوان است (حدود ۱۵هزار سال عمر دارد).
همچنین به دلیل رسوبات سنگین رودخانه‌هایی مثل دجله، فرات و کارون، بستر آن به مرور پر شده و عمق کمی دارد.
خلیج فارس چند جزیره دارد؟
خلیج فارس بیش از 30 جزیره کوچک و بزرگ دارد که بیشتر آن‌ها متعلق به ایران هستند.
مهم ترین جزایر ایرانی خلیج فارس:
| نام جزیره | ویژگی |
|---|---|
| کیش | منطقه آزاد تجاری و گردشگری |
| قشم | بزرگ‌ترین جزیره ایران و خلیج فارس |
| هرمز | جزیره‌ای با خاک سرخ، مناسب گردشگری طبیعی |
| ابوموسی | موقعیت راهبردی و دارای اهمیت نظامی |
| سیری، فارور، لاوان، تنب بزرگ، تنب کوچک، هنگام و… | جزایر کوچک‌تر ولی پراهمیت جغرافیایی و سیاسی |
برخی از این جزایر مسکونی هستند و برخی دیگر صرفا کارکرد نظامی، زیست محیطی یا نفتی دارند.
خلیج فارس چگونه به وجود آمد؟
خلیج فارس در نتیجه تحولات زمین شناسی پس از آخرین عصر یخبندان شکل گرفته است. حدود ۱۵۰۰۰ تا ۱۸۰۰۰ سال پیش، با ذوب شدن یخ ها و بالا آمدن سطح آب دریاها، مناطق پست جنوب فلات ایران به زیر آب رفت و کم کم خلیج فارس شکل گرفت.
طبق مطالعات زمین‌شناسی:
- در گذشته‌های دور، این منطقه یک دشت پست و کم‌عمق بوده.
رودهایی مثل رود کارون، دجله و فرات با ته‌نشینی رسوبات، به مرور به شکل‌گیری کنونی خلیج فارس کمک کرده‌اند.
قدمت خلیج فارس چقدر است؟
گرچه پیدایش زمین شناسی خلیج فارس به دوران هولوسن (حدود ۱۵ هزار سال پیش) بازمی گردد، اما ذکر نام “خلیج فارس” در متون تاریخی به بیش از ۲۵۰۰ سال پیش می‌رسد.
نمونه هایی از منابع تاریخی:
- کتیبه داریوش بزرگ در کانال سوئز، قرن ۵ پیش از میلاد
- هرودوت (مورخ یونانی) که از این منطقه با نام “Persian Gulf” یاد کرده
- نقشه های یونانی و رومی قدیم با عنوان Sinus Persicus یا Mare Persicum
این اسناد نشان می‌دهد که “خلیج فارس” نه تنها از نظر زمین‌شناسی، بلکه در ادبیات تمدن‌ها نیز قدمتی کهن و شناسنامه‌دار دارد.
چرا خلیج فارس اهمیت دارد؟
- نفت و گاز: بیش از ۳۰٪ منابع نفت جهان در حاشیه این خلیج قرار دارد.
- جغرافیای استراتژیک: تنگه هرمز یکی از حیاتی‌ترین گذرگاه‌های دریایی جهان است.
- تجارت و کشتیرانی: مسیر مهم حمل‌ونقل بین‌المللی از طریق بندرهای این خلیج انجام می‌شود.
- میراث فرهنگی: سکونت انسان‌ها در اطراف خلیج فارس به هزاران سال قبل بازمی‌گردد.